Hoe ziet die levende ervaring met de natuur er dan uit? 

Hieronder staan de belangrijkste ontdekkingen die ik deed op basis van interviews en observaties van mensen die in of met de natuur werken, zoals gidsen, herders, natuurbeschermers en ‘gebiedsontwikkelaars’. 

1 de natuur bestaat op zichzelf

Er is een werkelijkheid en een pseudo-werkelijkheid; het zijn de inheemse volkeren die dat verschil begrijpen. Het westerse denken is de verbinding met de natuur/ met wilde dieren kwijt geraakt. Het westers economisch denken (groei, rendement, markt) heeft een virtuele werkelijkheid geschapen, die zo sterk is dat het net lijkt of dat de enige werkelijkheid is die er toe doet, de enige werkelijkheid die bestaat. 

2 de natuur wordt opgemerkt

In de natuur zijn kan het niet anders dan dat je de natuur opmerkt, zij laat zich zien, is aanwezig. Bv. de Orca’s die gaan spelen met zeilboten voor de kust van Spanje en Portugal.  Een uitdaging aan jezelf: wat er van te maken, hoe te reageren? Met een huishond heb je dat ook van die uitdagingen, maar die kun je iets makkelijker negeren. Maar Orca’s die je boot beschadigen (uit spel of gewoon om te proberen) is een ander verhaal. In zo’n situatie is er een andere relatie. In een zeilboot leg je niet gelijk je eigen ideeën op aan Orca’s. Hoe meer wilde natuur verdwijnt, hoe minder we ons bewust (kunnen) zijn van de natuur. Al blijft er altijd nog ons eigen lichaam over waar we natuur aan kunnen opmerken.

3 de natuur denkt over mensen

Niet-menselijke dieren observeren mensen, nemen beslissingen over mensen. Niet-menselijke anderen zien aanwijzingen van menselijk gedrag en passen zich aan de mens aan of gaan deze uit de weg. De meeste dieren/ de natuur blijven hun eigen ding doen, alsof het zegt: “Juist, ja, ok – daar is er weer zo één (een mens), laten we eens kijken wat er gebeurt.”

4 de natuur beïnvloedt de menselijke identiteit

Natuur ervaren (echt ervaren, zoals in een ontmoeting met een Orca), werkt in op het zelfgevoel van mensen, op hun identiteit. Iemand zei: Mijn gevoel van eigenwaarde veranderde door mijn ervaring met de wilde natuur. En toen dat zelfbesef veranderde, moest alles mee veranderen. Ik kon niet anders dan een andere houding aannemen ten opzichte van meningen, uiterlijk, beroep, vrienden, betrokkenheid, gedachten en gevoelens op nieuwe manieren.

5 de natuur presenteert een missie

Mensen die ervaringen met de natuur hebben als in ontmoeten merken dat ze daar naar willen gaan handelen. De natuur doet ineens mee in het leven van die mensen. Veel mensen ervaren dat als dat de natuur ze betrekt in een relatie. Veel mensen ervaren dat als dat de natuur ze een missie geeft. Er is geen (bedrijfs-) plan of opleiding of contract, er is een roep.

6 natuur ‘wil’ sociaal gemaakt worden

Mensen met ervaringen met / in de natuur willen deze delen en willen hun verhalen bespreken, hebben een soort urgentie, die een behoefte uitdrukt om de ervaring te begrijpen er woorden voor te vinden. Deze ervaringen roepen op om betekenis te vinden. Op een bepaalde manier voelen die mensen dat er geen ontsnappen aan is, de ervaring zoekt naar een uitweg, een manier om bewust gemaakt te worden. De ervaring zoekt naar zingeving, alsof er geen andere keuze is.

7 cultuur verzet zich tegen natuur, vice versa

Mensen kunnen niet altijd manieren vinden om over hun ervaringen te praten of ze te integreren. Natuurervaringen kunnen privé zijn of moeilijk onder woorden te brengen. In de virtuele (westers georiënteerde) cultuur worden deze ervaringen gemakkelijk terzijde geschoven als niet belangrijk, alsof ze er niet toe doen, alsof  ‘de natuur’ er niet toe doet. 

Ter illustratie hier een paar citaten uit interviews. 

‘Die ervaring van die slang alsof ze tegen me praatte, daar kon ik pas veel later in het openbaar over praten.’

‘Als we denken aan de dominante cultuur, is het voor mensen, bijvoorbeeld in het bedrijfsleven, niet erg aantrekkelijk om dit werk van de natuur in gaan te doen, omdat je onzichtbaar wordt.’

‘In universitaire bedrijfsstudies verliest het onderwerp milieu het meestal van de ‘harde’ onderwerpen zoals marketing en financiën. Cultureel zijn (als in bezig zijn met de wereld van de westerse mensen) kan het moeilijk maken om een band met de natuur te behouden.’

8 vertegenwoordiging, multicultureel zijn, in het midden staan

Ervaringen met dieren, met de natuur geven toegang tot de werkelijkheid die anders is dan de werkelijkheid die dominant is in de cultuur van mensen. Veel mensen met natuurervaringen ervaren in die zin de splitsing tussen ‘cultuur en natuur’. Maar dat kan ook met zich meebrengen dat natuurervaringen je het gevoel geven dat je van meerdere culturen bent, alsof je multicultureel bent. En dat kan met zich meebrengen dat je je voelt als ‘in the middle’.  Het is als multicultureel zijn (zoals de ervaring van expats of mensen die meer dan één taal beheersen). Ertussenin zitten kan verwarrend, eenzaam of angstwekkend zijn. Het kan aanvoelen als een bedreiging of een confrontatie omdat je identiteit op de proef gesteld wordt. Soms lijkt het alsof wat je kent of als vanzelfsprekend beschouwt tussen haakjes moet zetten. 

Uit: Mens – Natuur relaties (Zegers, 2020)